“İnsan insanın kurdudur” Hobbes
“İş yerinde psikolojik taciz” kavramının uluslararası literatürde yaygın kullanım şekline “mobbing” denilmektedir. Aşağılama, alay, damgalama, dışlama ve izolasyon gibi tutum ve davranışlarla ortaya çıkan bu psikolojik taciz gerek birey gerek kurumsal örgüt açısından büyük sorunlar oluşturmaktadır. Mobbing duygusal bir saldırıdır.
Bir iş yerinde, bir grup çalışanın veya bir kişinin belirli bir çalışana yönelik “zorba” davranışlarda bulunması ve bu davranışların çalışanın kendini güvende hissetmesini ve görevlerini yerine getirmesini olumsuz etkilemesine psikolojik taciz diyoruz. Mobbing bireyin kendilerine olan güvenine, özsaygısına sürekli ve acımasız bir saldırı durumudur.
Maalesef, ekonomik krizler, işsizlik, ücret yetersizliği gibi durumlarda daha fazla mobbing yapıldığını araştırmalar ifade ediyor.
İlginç olan mobbinge uğrayanlar genellikle yaratıcı, yetkinliği yüksek olan bireyler olmasıdır. Bunun nedeni, diğer çalışanların bireyi iş yerinde kendi pozisyonuna tehdit olarak düşünmeleridir. Başka açıdan, psikolojik taciz için genç çalışanlar, kadınlar ve yaşlı işçilerin hedef alınma oranı çok daha yüksektir. Ayrıca sosyal hizmet, sağlık ve eğitim gibi belirli alanlarda mobbing oranları büyümüş olarak karşımıza çıkmaktadır. İşletmelerin çapı arttıkça, daha yüksek görevler, ünvanlar veya daha yüksek ücretler “zorba davranışlara” neden olabilmektedir.
Şimdi de neler mobbing kapsamına girmektedir? kısaca bir göz atalım.
Mobbing için; belirli bir çalışan hakkında bir söylenti yaymak, çalışanın ofiste tecrit edilmesi, görevlerini yerine getirmesini zorlaştırmak, çalışanın işten ayrılmasını sağlamaya çalışmak, küskünlükler, yok sayılma, lakap takmak, sürekli suçlanma ve eleştirilme, uygunsuz şakalar yapılması, statünün küçümsenmesi, cinsel tacize maruz bırakılması,sözlü ya da yazılı tehdit, kaba ve kötü sözlerle rencide edilme, iş performansının dışında işler verilmesi ve alışılmış iş düzenini bozularak farklı işlere yönlendirilmesi gibi durumları sayabiliriz.
Bilmeliyiz ki, mobbing ani gelişen sıradan bir çatışma değildir. Mobbing kişiye yönelik planlı ve sistematik kişide fizyolojik ve psikolojik zarar oluşturmayı amaçlayan bir eylemdir
Mobbing yapanın temel amacı nedir?
Mobbing bir psikolojik yıldırma aracıdır. Mobbing uygulayıcılarının amacı, mağduru kendi düşünce sistemine bağımlı hale getirmek, kişiliğini otorite olarak kabul ettirmektir. Kişi bu yolla, kendisine olan saygısını kaybederek kişiliğini ortadan kaldırır ve mobbing uygulayıcısının tam da istediği gibi, mağdura kendisine mutlak itaat ettirmeyi amaçlamaktadır.
Mobbinge kişilik özellikleri, kişilik ve davranış bozuklukları gibi bireysel durumlar dışında kapitalist sistemin yüksek üretim düşüncesi, fazla üretim ve yönetimsel eksiklikleri de mobbingi ortaya çıkaran nedenler arasında ifade edebiliriz.
Peki mobbing yapanın bireysel özellikleri nelerdir?
Aşırı kontrolcü tutum sergileyen, ben merkezli kişilik, antipatik, korkak ve sinirli, yetersizlik duygusu yaşayan, sürekli güçlü olma isteği taşıyan kaybetme korkusu olan, kontrolü sağlayamadığında güç kullanan ve kendini üstün gören kimseler psikolojik taciz için aday kişiler olarak gösterebiliriz. Güvensizlik ve kıskançlık duygusu yüksek insanla, duygu kontrol sorunları nedeni ile duygusal saldırı modunda olurlar.
Duygusal zeka eksikliğini mobbing uygulayıcısını tacize yönelten nedenlerden biri olarak ifade edebiliriz..
Araştırmalarda “Mobbing uygulama riski yüksek insanların tehdit altında iken yalnızca kendilerini düşündükleri, kendi kurallarını işyerinin kurallar haline getirmeye çalıştıkları, bunun için baskı ve şiddet uygulayabildikleri, bu amaçla sürekli bir disiplin kurmaya çalıştıkları, korku yaratarak egemenlik kurdukları" aktarılmaktadır. Aynı zamanda bu inanların “Ön yargılı, duygusal tepkiler sergileyen, bireyin sahip olduğu farklı düşünce, yaşam tarzı, etnik ve dinsel gibi özelliklerini mobbing için gerekçe sayan bir tutum sergiledikleri ifade edilmektedir.
Kimler mobbinge maruz kalıyor?
Üzülerek belirtelim ki, araştırma sonuçları mobbingden mağdur olanların da sıklıkla mesleki yetkinlikleri ve zekası yüksek, yetenekli, yaratıcı özellikler gösteren, mesleki etikleri benimsemiş ve onlara uyan, farklı görüşlere alternatif yaklaşımlar geliştirebilen, güvenilir, iş yerinde apolitik davranan, yardımsever, iletişimde empati duygusu yüksek kimseler olduğunu belirtiyor.
Bu bireysel özelliklerle birlikte iş ortamlarındaki belirsizlik, yönetimsel eksiklik veya yetki alanlarının netleştirilmediği durumlarda da birey mobbing yapmayı -korku ve kaygı nedeniyle- kendini koruma amaçlı bir yöntem olarak kullanabilmektedir.
Mobbinge maruz kalmanın oluşturuğu ruhsal bozukluklar neler olabilir?
Ruh sağlığı uzmanları, mobbingin deprasyon, anksiyet bozukluğu, duygu durum bozuklukları, “travma sonrası stres bozuklukları” panik bozukluklar, sosyal uyumsuzluk gibi psikolojik sonuçlarla karşılaşıldığını belirtiyorlar.
Mobbing maruz kalındığında neler yapmak gerekir?
Öncelikle çalışanlara mobbing hakkında farkındalık oluşturmak, yaşanılan durumun ne olduğunun net belirlemek, mobbinge itiraz etmek, yapılabiliyorsa bu durumun saptamak ve belgelenebilmesi yapabilmek, durumu yetkililere bildirmek, olaylara şahit olanlardan destek almak, duyarsız kalmamak, gibi önlemler alabiliriz.
Dünya Sağlık Örgütü de “Mobbing” oluşturan ortamlarla ilgili tanımlamalar yapmıştır. Özellikle rol tanımlarının iyi yapılmadığı, denetim sistemin, işbirliği ve dayanışmanın oluşmadığı işyeri ortamlarının mobbing için yatkınlık oluşturduğunu ifade etmiştir.
Yorum Yazın