KAZA NAMAZI

‘Namaz;

Sancıma ilaç,

Yanık yerime merhem

Onsuz dünya benim olsun

İstemem’(N.Fazıl)

Sosyal medya diye bir iletişim aracı var günümüzde. Televizyon hariç belki de tüm medya iletişiminden daha etkili ve tesirli. Bilindiği gibi Sosyal medya askerleri var ve tek yönden yönetiliyorlar galiba. Aleyhte bir olgu oluşturmak istenildiği zaman, hücum emri veriliyor hep bir ağızdan karalama algısı başlatılıyor. Lehte bir olgu oluşturmak istendiğinde yine emir veriliyor, hurra o olay göklere çıkartılıyor. Son zamanlarda dini konularda da benzer olgu ve oluşumlar dolaştırılıyor sosyal medyada. Bu konuda da normal bir soru soruyormuş gibi gösterilip, öyle bir şeyin olmadığını ispatlama hilesi yoluna geçiş veriliyor. Örneğin Profesör lere, Hocalara soruyorlar: ‘Kaza namazı diye bir namaz var mı?’ Adama yok dedirttikten sonra var olduğu üzerinde ne kadar konuşursa konuşsun, hedeflerine ulaşıyorlar. Vatandaş yok algısının altında kalıyor. Bu gün bu konuyu aydınlatmaya çalışacağım. Bu görev de bana düştü. Şuna bak yahu…

Namaz önce iki rekât ve iki vakit kılınıyordu:  Peygamberimiz (s.a.v) de, peygamber olarak gönder ilişlerinden itibaren namaz kılmakla yükümlü olmuştur. Ancak o zaman, güneşin doğuşundan ve batışından sonra olmak üzere günde iki defa namaz kılınıyordu. Sonra miraç gecesinde beş vakit namaz farz olmuştur.(Ö.Nasuhi Bimenl:103)

Teheccüd namazının farz kılınması: Şöyle ki: Bundan kısa bir süre sonra bir gece yine, kendisinden ve onu takip edenlerden beklenen namazı ve ona yüklenen büyük sorumluluğu vurgulayan emirlerle uyandırıldı.(E.Siraceddin:54)Beş vakit namaz farz kılınmadan önce, Cibril’i Eminle yeni bir vahiy geliyordu. (E.Siraceddin:54)‘Ey örtüsüne bürünen, az bir kısmı hariç olmak üzere, geceleyin kalk; (gecenin) yarısı kadar. Ya da ondan da biraz eksilt. Veya üzerine ilave et. Ve Kur’ân’ı da belli bir düzen içinde (tertip üzere) oku. Gerçek şu ki biz senin üzerine ‘oldukça ağır’ bir söz (vahiy) bırakacağız’ (Müzemmil:1-5)buyurdu. (E.Siraceddin:54)

Teheccüdün faraziyesinin ümmetten kaldırılışı:Buna göre; Miraç’ta vaktin beş vakit olarak tayin edilmesinden sonra, gece namazı farzı, ümmet için nafileye çevrildi. Ancak teheccüd namazı Resuli Ekrem Efendimize farz olmakta devam etti. (İsra:79)(S.Suruç:1/469)-(A.Köksal:1-2/571) Teheccüd emri, doğrudan doğruya Hz. Peygamber’e (s.a.v) mahsus ise de, ümmetine de -takatleri nisbetinde- arzularına havale edilmiş bir teklif mahiyetindedir.(O.N.Topbaş:1/343)

Namaz’ın oluşumu (Önce Gök ehlinin Meleklerin ibadeti)

Kara Davud’un ve Taberi’nin anlatımına göre;

1.kat gök ehlinin ibadeti: sürekli Kıyam,

2.kat gök ehlinin ki: Rükû,

3.kat gök ehlinin ki: Secde,

4.kat gök ehlinin ki: Huşu,

5.kat gök ehlinin ki: Ka’de (oturma-tahiyyat),

6.kat gök ehlinin ki: Tesbih-Tehlil,

7.kat gök ehlinin ki:Cuma (toplu ibadet-Araştırmacı S.Kurnaz)

Süleyman Çelebi, Yüce Allah’ın gök ehlinin yapmış oldukları ibadetleri birleştirip adını NAMAZ koya rak Muhammed (s.a.v) ümmetine armağan edişini şöyle anlatıyor:

‘Gördü gök ehli ibadette kamu

Her biri bir türlü tâatte amu

Kim kıyâmiçre kimi kılmış rükû

Kimi Hakk’a secdekılmış bi’l-huşû

Kimi tâhiyyâta oturmuştu müdâm

O idi tâatları her subh u şâm

Kimi takdîsû kimi temcîdokur

Kimi tehlîlû kimi tahmîdokur

Kimisi âşık-ı Hak olmuş durur

Vâlih û hayrânu mestkalmış durur

Her birinin yettiğince tâkati

Haşr olunca işbu resme tâati

Onların tâatların O bî-niyâz

Cem’ ederek adını koydu NAMÂZ

Mustafa’ya verdi dedi O Ganî

Ümmetine armağan ilet bunu

Her kaçan ki bu namazı kılalar

Cümle gök ehli sevabı bulalar’(S.Çelebi:110-113)

Miraçta beş vakit namaz farz kılındı: Huzurda Peygamberimize ve ümmetine miraçta Elli vakit namaz sevabına denk, beş vakit namaz farz kılındı. (A.Köksal:1-2/557)  Müslim’ de rivayet edilen (Müslim, İman,279) hadisinde: Resulullah’a (s.a.v) Miraç’ta Beş vakit namaz verildi. Miraç’ta vasıtasız olarak beş vakit namaz vahyedildi. (O.N.Topbaş:1/438)-(M.Hamdi Yazır:7/295)-(M.Hamidullah:1/138) Kur’ân-ı Kerîm’de bildirilen farzlar, Cebrail (a.s)vasıtasıyla vaki olmuştur. Namaz ise, Miraç’tadoğrudan doğruya, bizzat Cenab-ı Hak tarafından emredilmiştir. Bu da namazda ayrı bir sır bulunduğuna delalet etmektedir. (O.N.Topbaş:1/445)

• ‘Namaz müminlerin miracıdır’.
• ‘Namaz dinin direğidir’
• ‘Namaz kulların Allah’a en yakın olduğu an’
• ‘Namaz gözümün nurudur’
• ‘Salat, Zikr, Tesbih, İnabe’

‘Sen ki miraç eyleyüp itdün niyaz

Ümmetün mi’râcını kıldum namâz’ (S.Çelebi:100)

“İsra ve Miracınla kıldı Seni Hak mümtaz,

Ümmetinin miracı, oldu beş vakit namaz.”(Asım Köksal:7-8/828)

‘Ve dağıtın dostlara

Gök armağanı

Namazı

Beş kere

Günlük bir miraç gibi

Ki gidip geldiğine

En büyük bir şahitti.’ (Sezai Karakoç:97)

‘Biri ‘Bakare’den son üç ayettir,

İ’tikat esasın hepsini muhbir.

Biri günahkâr ki müşrik maada,

Tevbe etse eğer affeder Hüda.

Biri de namazdır zaman sathında,

Elli vakte eşit Allah katında.’ (Yaşar Alparslan)

‘Sıdk ile beş vakt olundukça eda

Elli vaktin ecrin eyler Hak atâ’(S.Çelebi:100)

‘Biri de namazdır zaman sathında,

Elli vakte eşit Allah katında.’(Yaşar Alparslan)

“Ey kutlu Muhammed, beşibir yerde getir.” (A.Nihat Asya)

‘Namaz, dinin direği’…

Gereklerin gereği…’ (N.Fazıl:131)

‘Peygamberin nazarında en sevgili şey namazdı,

Namaz vakti yaklaşınca hiç kimseyi tanımazdı.’ (A.Köksal, Peygamberimiz:273)

Namazın Kur’ân daki yeri: İslam dininin ibadet esaslarından birincisi olan ve düşman karşısında bile bulunulsa vaktinde kılınması gereken, yaratılışımızın gayesi bulunan namaz; Yüce yaratanımızı zikretmek, anmak üzere her türlü kötülüklerden geri durmak için kılınır. (A.Köksal:1-2/568)Namaz;Kıyam, Kıraat, Rükû, Sücut, Tahiyyatgibi rükünlerden oluşur. Kur’an’ı Kerim’in müteaddit ayetlerinde bu rükünlerle namaza işaret edilmiş olduğu, hatta rükû ve sücut teşbihleriyle de namazın Murad olunduğu görülür. Nitekim: Devrinin tartışmacı bilginlerinden Nâfi b.Erzak, Abdullah b.Abbas’a: ‘Beş vakit namaz Kur’ân ’da varmı?’ diye sorduğu zaman(A.Köksal:1-2/568) Abdullah b.Abbas: ‘Evet! Vardır!’ diye rek (Rum süresi:17. ve 18.) ayetlerini: ‘Fesübhâ nallâhi hîne tümsûne ve hîne tusbıhûne velehülhamdü fissemâvâti vel’ardi ve aşiyyen ve hîne tuzhirûne’ diyerek okuyup;

• ‘Hîne tümsûne’ akşam namazıdır.
• ‘Ve hîne tusbihûne’ sabah namazıdır.
• ‘Ve aşiyyen’ ikindi namazıdır.
• ‘Ve hîne tuzhirûne’ öğle namazıdır!
• Dedikten sonra; Nur sûresinin 58. ayetindeki ‘Ve min ba’di salâti’l-ışâi=Bir de, yatsı namazından sonra…’ kısmını okumuştur.’ (A.Köksal:1-2/568-569)

‘Haydi, siz, akşama ulaştığınızda (akşam ve yatsı vaktinde) sabaha kavuştuğunuzda, gündüzün sonunda ve öğle vaktine eriştiğinizde Allah’ı tesbih edin (namaz kılın), ki göklerde ve yerde hamd O’na mahsustur’. (Rum:17-18’(H.Karaman, heyet, meal:405) “Tefsirlerde genellikle, 17.ayetin ‘akşam vaktine eriştiğiniz de’ şeklinde çevrilen kısmıyla akşam ve yatsı namazlarının, ‘sabah kalktığınızda’ kısmıyla sabah nama zının, 18.ayetin ‘akşamüstü’ şeklinde tercüme edilen kısmıyla ikindi namazının, ‘öğle vaktine ulaştığı nızda’ kısmıyla da öğle namazının kastedildiği yorumu yapılmıştır. (Kur’ân yolu tefsir, diyanet:4/300) ‘Gündüzün güneş dönüp gecenin karanlığı bastırıncaya kadar (belli vakitlerde) namaz kıl; bir de sabah namazını. Çünkü sabah namazı şahitlidir’ (İsra:78)(H.Karaman, heyet, meal 289) ‘Çünkü gece melekleri ile gündüz melekleri sabah namazında buluşur, hep birlikte bu namazın kılındığına şahit olduktan sonra gündüz melekleri kalır, gece melekleri ise semaya yükselirlermiş.’(H.Karaman, heyet, meal:289)‘Müzemmil süresindeki (2-3-4) gece namazına kalkma hitabı ise ibadet şuuru hep açık olan Resulullah’a yönelik olup bu ibadet müminlere farz kılınmamıştır.’ (Kur’ân yolu tefsir, diyanet:4/300)

Vitir namazı: Yatsı namazının son iki rekâtlı sünnetinden sonra (Hanefilerce vacib, diğer mezhebler ce sünnet) olarak kılınan üç rekâtlı namaz.F.Develioğlu, lügatPeygamberimiz (s.a.v): ‘Yüce Rabbim bana bir namaz daha arttırdı ki, o, vitir namazıdır. Dünya malından daha hayırlıdır. Onun vakti de, tan yeri ağarıncaya kadar olan zaman arasındadır. Allah, onu yatsı ile tan yeri ağarıncaya kadar olan zaman arasında kılmanızı meşru kıldı’ buyurmuştur. (A.Köksal:1-2/ 571)

‘Her neyi kullara Hak kıldı farz

Hem salâtan gayrı orda oldu arz’(S.Çelebi:114)

Namazdan gayrı bütün farzlar Medine’de arz olundu.(S.Çelebi:114)   

1.Farz namazlar

1.1.Farzı ayn 

1.2.Farzıkifaye

Diye ikiye ayrılır. (A.Köksal:7-8/878)-(L.Şentürk, ilmihal, diyanet:142) 

1.1.Farzı ayn namazlar

Her gün ve gecede beş vakitte kılınan namazlar ve Cuma namazı. (A.Köksal: 7-8/878)-(Ö.Nasuhi Bilmen, ilmihal:106)  Beş vaktin farzı ve Cuma namazı farzı.(L.Şentürk, ilmihal, diyanet:142-143)

1.1.1.Kaza namazı (Namazın kazası)

• Bir namazı vaktinde kılmaya ‘EDA’
• Vakti çıktıktan sonra kılmaya da ‘KAZA’ denir.(L.Şentürk, ilmihal, diyanet:216)-(Ö.Nasuhi Bilmen, ilmihal:172)
• Namazı bile bile, özürsüz olarak vaktinden sonraya bırakmak büyük günahtır.
• Namaz, kaza edilmekle yerine getirilmiş olur.
• Vaktinden sonraya bırakıldığı için Allah’tan af dilenir. (L.Şentürk, ilmihal, diyanet:216)-(Ö.Nasuhi Bilmen, ilmihal:173)

1.1.1.1. Namazın Kazası farzdır

• ‘Vaktinde kılınmamış olan beş vakit farz namazlarının kazası farzdır.
• Vitir namazının kazası ise vaciptir’.(Ö.Nasuhi Bilmen, ilmihal:172)
• ‘Beş vakit namazın farzları ile vitir namazı kaza edilir.
• Vakit çıktıktan sonra sünnetler kaza edilmez’.  (L.Şentürk, ilmihal, diyanet:216)-(Ö.Nasuhi Bilmen, ilmihal:172)
• ‘Sabah namazı sünneti aynı gün öğleye yakın farz ile kaza edilir’.(L.Şentürk, ilmihal, diyanet:216)
• ‘Sabahın sünneti o günün kerahat vaktinden sonra istivadan önce farz ile beraber kaza edilir. Kerahat vaktinden önce istivadan sonra sünnet kaza edilmez’.(Ö.Nasuhi Bilmen, ilmihal:172)

1.1.1.1.1.Kaza namazının vakti yoktur. Her zaman kılınır. Üç mekruh vakitte (güneş doğarken, te pedeyken batarken), kılınmaz.(L.Şentürk, ilmihal, diyanet:216)-(Ö.Nasuhi Bilmen, ilmihal:175)

1.1.1.1.2.Vakti bilinen kaza namazları sıra ile kılınır. 

1.1.1.1.3.Vakti bilinmeyen kaza namazları sıra dışı kılınır.(L.Şentürk, ilmihal, diyanet:216)-(Ö.Nasuhi Bilmen, ilmihal:173)

1.1.1.1.4.Kaza namazlarının evde kılınması daha iyidir. Çünkü günahları örtüp açıklamamak lazımdır. Başkaları içinde kötü örnek olabilir.(Ö.Nasuhi Bilmen, ilmihal:175)

1.1.1.2. Kaza namazının delili

• Cabir b.Abdullah; Hendek harbinde, düşman ordusu Müslümanları kuşattı.

• Gecenin geç saatlerine kadar çarpıştılar.
• Resulullah ile ashap; ÖĞLE, İKİNDİ, AKŞAM ve YATSI NAMAZINI kılamadılar
• Efendimiz namaz için o gün fırsat bulamadı. (A.Köksaş, Peygamberimiz:175)
• Namazlar kazaya kaldı
• Daha sonra o namazı kaza olarak kıldılar. (R.el-Buti:280)
• Bu hadise, vaktinde kılınamayan namazların kaza edilebilmesinin delili oldu.(O.N.Topbaş:2/37)
• Bu, geçen namazların kaza olarak kılınabileceğini gösteriyor.
• Bu durum kati delil ile sabittir.(R.el-Buti:287)

1.1.1.2.1. Namazları kazaen kıldılar

• Bilal ezan okudu.
• Her namaz için kamet getirildi
• Abdullah b.Mesud: Bilal öğle için kamet getirdi. Her namaz için kamet getirdi. (Vakıdi:2/120)
• Öğle, ikindi, akşam yatsı namazları, vaktindeki gibi kıldılar. (Vakıdi:2/120-121)-(A.Köksal:5-6/90)
• Ebu Said el-Hudri: O günün öğle, ikindi akşam namazlarını kaza etti. (S.Suruç:2/103)- (O.N.Topbaş:2/37)
• Müslümanların başına geçip vakti geçmiş dört namazı arka arkaya kıldırdı.(E.Siraceddin:239)  
• Namazı kazaya bıraktıranlara beddua etti
• Zatına eziyet ve hakaret edenlere bile beddua etmemişken
• Namazlarını kazaya bıraktırdıklarından dolayı, onlara beddua etti

1.1.1.2.1.Benzer bir delil: Peygamber (s.a.v); Hayber, Fedek, Vadil-Kura, Teyma Yahudilerini etkisiz hale getirdi. Medine yolunu tuttu. (Vakıdi:2/368-369)-(A.Köksal:5-6/559-561) Dinlenmek için bir yerde konaklayıp, sabah namazı vaktine kadar uyumamak üzere Bilal’i görevlendirdiler. Herkes uyudu. Bilal’de uyudu.(Vakıdi:2/368-369)-(İbn İshak, İbn Hişam:3/468-469)-(A.Köksal:5-6/559-561)-(S.Suruç:2/216-217)-(Taberi:3/239) Yeni konaklanan yerde abdestler alındı, Ezanı okudum, halk toplandı. ‘Sabah namazının sünnetini kılınız!’ buyurdu. Kamet getirdim. Resulullah öne geçip namaz kıldırdı. Selam verince Herhangi biriniz uyur veya unutur da namazını geçirirse, hatırlar hatırlamaz onu hemen kılın/onu nasıl vaktinde kılıyor idiyse, yine öyle kılsın, kaza etsin!(Vakıdi:2/368-369)-(İbn İshak, İbn Hişam:3/469)-(A.Köksal:5-6/559-561)-(S.Suruç:2/217)-(Taberi:3/239)