Çölyak Hastalığı Nedir? Sebepleri, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Çölyak hastalığı, buğday, arpa, çavdar ve yulaf gibi tahıllarda bulunan gluten adlı proteine karşı bağışıklık sisteminin anormal bir tepki vermesiyle ortaya çıkan, ömür boyu süren bir sindirim sistemi hastalığıdır. Glutenin sindirilememesi, ince bağırsaklarda hasara yol açarak besin emilimini bozar ve çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir.

Çölyak Hastalığının Sebepleri

Çölyak hastalığının kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin birleşimiyle geliştiği düşünülmektedir:

Genetik Yatkınlık: Çölyak hastalığı, genetik bir hastalıktır. HLA-DQ2 ve HLA-DQ8 genetik yapılarına sahip bireylerde hastalığın gelişme riski daha yüksektir. Ayrıca, çölyak hastalığı bulunan kişilerin 1. derece yakınlarının da hastalığa yakalanma olasılığı %10 civarındadır. 

Çevresel Tetikleyiciler: Bazen bir ameliyat, hamilelik, doğum, viral enfeksiyon veya şiddetli duygusal stres gibi çevresel faktörler, çölyak hastalığının ortaya çıkmasına veya mevcut hastalığın alevlenmesine neden olabilir. 

 Çölyak Hastalığının Belirtileri

Çölyak hastalığının belirtileri kişiden kişiye değişiklik gösterebilir ve bazen hafif seyreder. Ancak en yaygın belirtiler şunlardır:

Kronik ishal veya kabızlık

Kilo kaybı

Karın ağrısı ve şişkinlik

Bulantı ve kusma

Yorgunluk ve halsizlik

Büyüme geriliği ve boy kısalığı (özellikle çocuklarda)

Kemik veya eklem ağrıları

Ağız içinde yaralar

Ciltte kaşıntılı döküntüler

Açıklanamayan demir eksikliği anemisi

Depresyon veya anksiyete

Periferik nöropati (ellerde ve ayaklarda karıncalanma, uyuşma veya ağrı)

Kadınlarda adet düzensizliği, kısırlık veya tekrarlayan düşük

 Tanı Yöntemleri

Çölyak hastalığının tanısı, genellikle kan testleri ve ince bağırsak biyopsisi ile konur:

Kan Testleri: Gluten karşı oluşan antikorları (özellikle anti-tTG ve endomysial antikorlar) tespit etmek için yapılır.

İnce Bağırsak Biyopsisi: Tanıyı kesinleştirmek için, ince bağırsaktan alınan örneklerde villus hasarı ve emilim bozukluğu aranır.

Tedavi Yöntemleri

Çölyak hastalığının kesin bir tedavisi bulunmamaktadır. Ancak ömür boyu sürecek bir glutensiz diyet, hastalığın yönetilmesinde en etkili yöntemdir:

Glutensiz Diyet: Buğday, arpa, çavdar ve yulaf içeren tüm gıdalardan tamamen kaçınılmalıdır. Gluten içermeyen gıdaların tüketilmesi, ince bağırsakların iyileşmesine ve semptomların azalmasına yardımcı olur. 

Diyetisyen Desteği: Glutensiz diyete geçişte, beslenme düzeninin dengeli ve yeterli olmasına dikkat edilmelidir. Bu nedenle bir diyetisyen rehberliğinde beslenme planı oluşturulması önerilir.

Takviyeler: Eksik vitamin ve minerallerin yerine konması için doktor tarafından önerilen takviyeler kullanılabilir.

 Çocuklarda Çölyak Hastalığı

Çölyak hastalığı, her yaşta görülebilir ancak özellikle çocukluk döneminde daha belirgin semptomlar gösterebilir:

Bebeklerde: Ek gıdaya geçişle birlikte, ishal, iştahsızlık, karın şişliği ve büyüme geriliği gibi belirtiler görülebilir.

Çocuklarda: Boy kısalığı, ergenlikte gecikme, ağız ve diş sağlığı sorunları, dikkat eksikliği ve öğrenme güçlükleri gibi belirtiler ortaya çıkabilir.

Çölyak hastalığı, genetik ve çevresel faktörlerin birleşimiyle gelişen, ömür boyu süren bir hastalıktır. Gluten içeren gıdalardan kaçınılarak uygulanan sıkı bir diyetle hastalık yönetilebilir ve semptomlar kontrol altına alınabilir. Erken tanı ve tedavi, komplikasyonların önlenmesi açısından büyük önem taşır.

Daha fazla bilgi ve destek için, uzman bir gastroenterolog veya diyetisyen ile görüşmeniz önerilir.